رولی مختاری دناڤ چفاکی دا
بیوارحسین زیباری
یەکەم جار پەیفا (مختار ) ژ لایی ئەمبراتوریەتا عپمانی ھاتە دانان سالا ١٨٦٤ وختی ناوجە داکیرکرن وئیخستنە بن دەسھەلاتا خو کودرستان ئیک ژ وان وەلاتا بوو کو ئەوان سیستەمی خو پەیروکر ئەو ژی بریتیی بوو ژ دابەشکرنا ئەمبراتوریەتا عپمانی بوو جەند ویلایەتا و باشان بوو جەند (ڕولویا) وئەو دابەش دبن بوو جەند قچایا وئەو قچاء بوو جەند ناحیا وھەروەھا ئەو بوو جەند کوندا کو مختار سەربەرشتی لی دکەت ---- مختار ب سی قوناغ تیبەراندی وەکو سەرکردە ( قوناغا وکو حەلەقەکی دناڤبەرا دەسھەلاتا میری وکومەلکەھی محلی، دیسان وکو خزمەتکار رولی خو راتبو وکو دابینکرنا بیداویستین خزمەتکوزاری وەکو کەھەربا وئاو وشەقام وھاریکاریا خەلکی بی دەرامەت ودابینکرنا بیداویسیتین کشتوکالی ومەرومەلاتی وئەو جورە خزمەتە ل جھەکی بوو جھەکی دی دھاتە جیاوازی کرن ل دیف بیداویستیین وی ناوجەی وھەروەھا رولی جارەسەرکرنا ئاریشا دناڤ کومەلکەھی دا __ ئەکەر بیت وئەم بەری خو بدەینە رولی مختاری دناڤ کومەلکەھی کوردی دا دبینین کو رولەکی گرنگ یی ھەی جنکی ئەو سەربەرشتی وسەرکردەیی وی کومەلکەھیە ھەر کیم وکاسیەک وھەر کیروکفتەک وئاریشەیەک ئەو لی بەربرسیارە وراستەخو ئەو کریدایە ب دەزگەھین میری وئەمنی ل وی ناوجەی بەر ھندی ئەرکی وی ئەوە جھین بەربسیار ئاکەھدار بکەت دەمی دروستبوونا ھەر ئاریشەیەکی.
مختار دی سەردەمی ئەمبراتوریەتا عپمانی دھاتە ھەلبژارتن سەر ئەساسی کی بتر خزم وکوس وکار ھەنە وخودان جھەکی بلندە دناڤ کومەلەکەھی خو دا وخالا ژ ھەمی کرنک تر ئەوە بوو کو ب ریا تەمەنی دھاتە ھەلبژارتن وحەتا سەردەمی رژیما بحس ھەر سەر وان بنەمایانە دھاتە ھەلبژارتن بوو ھینانا زیدەتر ئاریشا نەک بو جارەسەرکرنا ئاریشا یان بوو تیکدانا ئارامیا ناوجەین .
بەلی نوکە ئەم دبینین کو مختار ل ناوجەیین کوردستانی دھینە ھەلبژراتن ریکا خەلکی گوندی یان ب ریا قائمەقامی ، رولی مختار جیاوازە ل باژیری دکەل گوندی ل گوندی ئەرکی مختاری زور زورترە وگرانترە ئەو ژی دزفریتەوە ژ بوو ژیانا گوندی کو یا گریدایە ب زەڤیا وکشتوگال ومەرومالاتا وخزم خزمایەتی وبنەمالایەتی وکومەلایەتی کو دبنە ھوکار بوو زوربونا ئاریشا ونە ئارەمی بوو خەلکی وی، وزور جار لیرە دبینین یان مە گولی دبیت کو ھندە جاران مختار فەرق وجیاوازیی دکەت دناڤبەرا دوو کەسان یان دوو مالان یان دوو بنە مالان . راستە مختار مە ین ھەی ماموستانە یان فەرمانبەرن یان خودان بروانامە نە بس نە مەرجە ھەمی کافا بەلکو کەسایەتیین بھیز ل ھەمی بواریەکی ڤە یا گرنگە دا کو سەرەدەریی کەل ھەمی کیروکفت وئاریشەیین نە خازیار بکەت حەتا جھین بەربرس تینە ئاکەھدار کرن جنکی وەکو مە ئاماژە بی کری مختار سەرکردەیە ئەکەر ھات کەسایەتیەکا بھیز بیت دژیت رولەکی زور بگیریت بوو دروست کرنا بەیوەندیین باش دناڤ خەلکی دا وھەروەھا ریکا دادپەروەری ویەکسانی وھەست کرن ب بەربرسیاریەتی وبی فەرق وجیاوازی ودور ل خزم خزمایەتی وبنەمالی بەلکو ب ئیک جاو سەیری ھەمی خەلکی خو بکەت جنکی ھەر ئەو دبنە فاکتەر بوو بیشکەوتنا جفاکی دا وبیشکەوتنا کوند وناوجی وی بەردەوام .
بریتی بی ژ رولی مختاری رولەکی ئیداریە سەر بە حکومەتا ھەریما کوردستانی نە دھینە ھەلبژارتن ژ لای خەلکی کوندی ڤە یان ژلای گەرەکی ڤە دکەل دوو کەسا کو دبیژنی ئەنجومەنی کوندی یان گەرەکی. رولی مختاری رولەکی زور گرنگە جنکی کریدایی ب ژیانا خەلکی ڤە یی روژانە دناڤ کومەلگەھکی بجیک وسنوردار ، ج ژ لای کومەلایەتی یان سیاسی وھەروەھا ئابوری ، دیسان رولی ھەری مەزن ی مختاری ودکەل ئەنجومەنی وی زور یی بەرزە بە جارەسەرکرنا کیشەیین کومەلایەتی وھەروەھا باری ئەمنی---- مختار بویە رەکیزەکا اساسی کو کومەلکەە ل سەر رادوەستیت---